Czasami nazywane były „obrazami z fabryki” lub „sztuką dla każdego”… oleodruki, bo o nich mowa, rozpowszechniły się w wiejskich domach w 2 poł. XX w.

Zadomowiły się bardzo szybko i były niezwykle popularne aż do lat 80. XX w. Tym, których nie było stać na obraz malowany, oleodruki zastępowały tzw. „sztukę wyższą”.

Czym jest oleodruk?

Technika ta opiera się na technice litografii (oleografii lub chromolitografii) - druku wielobarwnym na papierze lub płótnie, naśladującym obraz olejny. Po wykonaniu odbitki bardzo często obraz pokrywano werniksem, który dawał lśniącą powierzchnię, imitującą farby olejne. Dodatkowo bardzo często oleodruki oprawiano w ozdobne drewniane ramy, tłoczono na ich brzegach ozdobne dekoracje, przyklejano błyszczące elementy, czy kolorowe bordiury. Oleodruki powstawały na podstawie obrazu bazowego, który wykonywał artysta-malarz, zatrudniony w wydawnictwie lub pracujący na jego zlecenie.

Obrazy z fabryki

Oleodruki były tanie i ogólnodostępne – można je było kupić na odpustach, podczas pielgrzymek, na jarmarkach, w księgarniach, czy od wędrownych handlarzy. Kupowali je katolicy i ewangelicy, mieszczanie i chłopi. Były powielane w dużej ilości egzemplarzy w drukarniach, stąd ich niska cena, która gwarantowała dostępność dla wszystkich. Choć oleodruki nie zawsze odznaczały się najwyższą jakością wykonania i walorami artystycznymi, to z powodzeniem zastępowały ręcznie malowane obrazy na płótnie czy na szkle. Ich dodatkowym atutem była łatwość w transporcie – były lekkie, i w przeciwieństwie do obrazków na szkle, nie były kruche i narażone na zniszczenie. Z tych właśnie praktycznych względów z czasem zaczęły wypierać malarstwo na szkle.
Słynne i prężnie działające wydawnictwa produkujące oleodruki znajdowały się na terenie Niemiec, a także Francji, zaś na polskiej ziemi - we Wrocławiu. Powstawały także szkoły oleodruków, a przy nich zakłady produkcyjne.

Motywy przewodnie

Najczęstszym motywem oleodruków była tematyka religijna, ale spotkać też można było, zwłaszcza w domach mieszczańskich, reprodukcje dzieł znanych malarzy. W wiejskich izbach obrazy te wieszano najczęściej w rzędzie w tzw. świętym kącie. Często spotykane motywy to: Chrystus na Górze Oliwnej, Kazanie z łodzi, Święta Rodzina, Maryja, Dzieciątko Jezus, Pieta, Anioł Stróż, przedstawienia świętych i inne. Pojawiały się także pejzaże czy scenki rodzajowe.

Polecamy także lekturę artykułu świętych kątach, czyli domowych ołtarzykach:

W pobliżu sacrum – święty kąt w izbie