Pokrzywa – królowa ziół

Tak zwykła i pospolita, że często nie zwracamy na nią uwagi, a okazuje się, że już Hipokrates nazywany „ojcem medycyny” uważał pokrzywę za królową wszystkich ziół.

W wierzeniach ludowych roślina ta uchodziła za magiczną.

Pokrzywa lubi miejsca wilgotne i ocienione. Chętnie rośnie na glebie bogatej w azot, w pobliżu domostw, w zaroślach, przy drogach i na leśnych polanach – zawsze blisko człowieka. Czasem jest tępiona i uważana za niechciany, parzący chwast. Coraz częściej jednak wraca się jednak do niej z ukłonem, ponieważ ma unikalne, prozdrowotne właściwości. Używana jest w postaci naparów, herbatek, kąpieli, płukanek czy zupy z pokrzywy. Najbardziej popularną metodą na przedłużenie jej trwałości jest suszenie, jednak to świeża pokrzywa jest najbardziej cennym ziołem.

Sok ze świeżych pokrzyw. Fot. Marcin Wójcik

Zbiór pokrzywy

Optymalny czas na zbiór pokrzywy przypada w okolice kwietnia i maja.
Najwięcej prozdrowotnych właściwości wykazuje młoda pokrzywa, przed kwitnieniem. Najlepiej jest więc zbierać młode, ale już dobrze wykształcone listki.
Pokrzywę zbieramy ze stanowisk sprawdzonych i wolnych od zanieczyszczeń, związanych z opryskami roślin, czy spalinami.
Uczucie mrowienia w miejscu, gdzie skóra miała styczność z parzydełkami pokrzywy jest wyczuwalne dość długo, czasem jeszcze następnego dnia. Jeśli chcemy tego uniknąć, pamiętajmy o ubraniu rękawic do zbioru.

Kuracje pokrzywą

Dawniej, obok krwawnika, była wykorzystywana do tamowania krwawienia.
Ma działanie insulinopodobne - obniża poziom cukru w moczu oraz odkażające, więc używano ją do leczenia i gojenia ran oraz owrzodzeń.
Jest bogata w witaminy i sole mineralne.
Reguluje przemianę materii i funkcjonowanie całego układu trawiennego.
Pokrzywa wykazuje właściwości odmładzające i odżywcze, o czy wiedziały już nasze babki, używając płukanek z pokrzywy na wzmocnienie włosów i w celu poprawy stanu skóry.
Ks. Kneipp, słynący z wprowadzania fitoterapii do leczenia uzdrowiskowego, zalecał kąpiele pokrzywowe oraz codzienne „bicie” miejsc zreumatyzowanych wiechciem ze świeżych pokrzyw. Potwierdza to ludową wiedzę, powtarzaną od wieków: „Jak pokrziwa poparzi to je dobre na rajmatyka”, także dzieciom, które biegając po łąkach i zaroślach doświadczyły nieprzyjemnego poparzenia pokrzywą mawiano, że „to je dobre dla zdrowio”.

Inne zastosowanie pokrzyw

Znając odżywcze właściwości pokrzyw, gospodynie w okresie przednówkowym chętnie gotowały z nich zdrową zupę, czasem dodając liście szczawiu polnego. Obecnie bardzo modne są sałatki, soki i gęste koktajle z młodych pokrzyw.
Posiekaną drobno pokrzywą lub krwawnikiem karmiono kury (by podnieść ich nośność), a po dodaniu drobno pokrojonego jajka na twardo – także młode kurczaczki. Kiszonkę z pokrzyw dodawano do paszy dla bydła, co zwiększało mleczność krów. Pognieciony susz z pokrzyw był dodatkiem do zimowej diety kur. Współcześnie gospodarze nadal korzystają ze zdrowych właściwości pokrzyw w karmieniu żywego inwentarza.
Dziś niezwykle popularne w ogrodnictwie jest także stosowanie wywaru z pokrzywy do oprysków m. in. drzew owocowych przeciw mszycom i innym szkodnikom. Docenia się także wykorzystywanie gnojówki z tej rośliny jako odżywczego i bakteriobójczego nawozu do gleby przy sadzeniu np. pomidorów.

Magiczna roślina

Z dawnych czasów przedchrześcijańskich pochodzi przekonanie o niezwykłości pokrzywy, która uważana była za roślinę magiczną, apotropeiczną. Wykorzystywano ją w celu ochrony przed złymi mocami i urokami. Wierzono, że odstrasza czarownice, na co wpływ miały jej parzące właściwości i strach przed uszkodzeniem oczu. Podczas Nocy Świętojańskiej, kiedy ciemne moce były najbardziej aktywne, majono domostwa - kobiety wkładały pokrzywy pod progi chałup i zabudowań gospodarczych, w okolice okien oraz drzwi, w bramy i pod dachami. Działania te miały powstrzymać czarownice przed wejściem do domu i zaszkodzeniem domownikom oraz zwierzętom gospodarczym.