Górny Śląsk to region o wyjątkowo bogatym i oryginalnym dziedzictwie kulturowym. Gwara śląska to żywa mowa tutejszej ludności.

Wpłynęło na to wiele czynników, takich jak lokalizacja tego obszaru „na styku”, geograficzna bliskość ziemi czeskiej, ale także historyczna izolacja kulturowa i językowa ludności polskiej na Śląsku. Śląsk był pod panowaniem politycznym, początkowo czeskim, od XVI w. habsbursko-austriackim a od połowy XVIII w. pruskim.  Wszystko to przez wieki wpływało na silną potrzebę pielęgnowania i zachowania tutejszego folkloru, w tym języka, a Ślązacy znakomicie opanowali umiejętność łączenia nowoczesności z tradycją.

Język staropolski

Gwara śląska bazuje na polskim języku narodowym (słownictwo, fonetyka, morfologia i składnia). To w niej zachowały się także archaizmy językowe, co wynika z faktu, że początki tworzenia podstaw polskiego języka literackiego to dopiero XVI w., zaś wcześniej na terenie całego naszego państwa posługiwano się terytorialnymi odmianami gwarowymi. W czasie kiedy w życie „wchodził” powoli polski język narodowy, Śląsk był pod wielowiekową izolacją polityczną, dodatkowo leżał na peryferiach polskich ziem, co spowalniało zmiany. Przykłady archaizmów: mieszek – woreczek, pierwej – najpierw, warzyć – gotować, wieczerza – kolacja, ino/yno – tylko, sromota – wstyd, zgorszenie, ćma – ciemność, miesiónczek – księżyc, starzyk – dziadek, mocka/moc – dużo, inakszy – inaczej, rzondzić – mówić, obleczony – obrany, jajco – jajko, modry – niebieski.

Germanizmy i czechizmy

Podobnie jak każdy język, także gwara śląska zawiera także zewnętrzne zapożyczenia wyrazowe:
•    Germanizmy – wpływy niemieckie. Język niemiecki stale oddziaływał na mowę tutejszej ludności, która siłą rzeczy stawała się dwujęzyczna. Związane to było z faktem, że język niemiecki był tu językiem administracyjnym, używanym w szkołach, urzędach, wojsku, w prasie, książkach i radio. Gwarą śląską posługiwano się w domach, jednak przejmowała ona wyrazy niemieckie jako odpowiedniki polskich. Często były one jednak zmieniane i dostosowywane. Niejednokrotnie stare słowa gwarowe funkcjonowały jednocześnie z germanizmami np. dziadek to starzik, ale też opa, babcia – starka, ale i oma.
Inne przykłady: zwykły – ajnfachowy, plecak – pukeltasza, fasolka szparagowa – sznitbony.
•    Czechizmy – wpływy czeskie i morawskie. Śląsk geograficznie leży w bezpośrednim sąsiedztwie ziemi czeskiej. Dodatkowo  region śląski był częścią państwa czeskiego. Stąd w tutejszej gwarze wiele jest wyrazów zapożyczonych z języka czeskiego a także gwarowego czeskiego i słowackiego. Oczywistym jest, że im popatrzymy bliżej granicy z omawianymi ziemiami tym więcej jest znanych i używanych czechizmów w gwarze śląskiej. Przykłady: agrafka – zicherka, drzewo – strom, rower - koło, pijak – ożyrok.